به گزارش گروه ترجمۀ خبرگزاری حوزه، سید کوثر عباس موسوی، محقق و مترجم پاکستانی، پایاننامه کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه شاه عبداللطیف سند پاکستان با موضوع «حوزه علمیه قم؛ بررسی علمی، اجتماعی و سیاسی خدمات» نگارش کرد. وی در این پژوهش با تحلیل جامع خدمات علمی، اجتماعی و سیاسی حوزه قم، نقش جهانی این نهاد دینی در هدایت طلاب و مدارس دینی سراسر جهان اسلام را برجسته کرده است.
سید کوثر عباس در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه تأکید کرد که پیام رهبر معظم انقلاب به مناسبت صدمین سال تأسیس حوزه علمیه قم فراتر از مرزهای این حوزه است و میتواند بهعنوان چراغ راهنمایی و الگوی عملی برای طلاب و مدارس دینی جهان اسلام عمل کند.
وی افزود که آشنایی نسل جوان با خدمات و دستاوردهای حوزه، نقش مؤثری در تربیت علمی، اجتماعی و سیاسی آنان خواهد داشت.
در ادامه، شرح این گفتوگو را می خوانید:
شما پایاننامه کارشناسی ارشد خود را درباره حوزه علمیه قم انجام دادهاید. چه شد که احساس کردید نیاز به این تحقیق وجود دارد؟
سید کوثر عباس موسوی: حوزه علمیه قم بزرگترین و معتبرترین مرکز علمی شیعی در جمهوری اسلامی ایران است که دانشجویان و طلابی از سراسر جهان، بهویژه صدها طلبه و طلاب پاکستانی، در آن مشغول تحصیل هستند و انشاءالله این روند در آینده نیز ادامه خواهد داشت.
همانطور که پیش از فراگیری هر علمی لازم است با موضوع، هدف و فواید آن آشنا شویم، آشنایی با مرکز علمی که علم از آن کسب میشود نیز ضروری است. حوزه قم، بهرغم آنکه پس از انقلاب اسلامی به مرکز رهبری علمی و فکری تبدیل شد، پیش از آن نیز مقصد بسیاری از طالبان علم از سراسر جهان بوده است و صدها طلبه پاکستانی از آن فارغالتحصیل شدهاند.
با وجود این سابقه مهم، هیچ کتاب جامعی به زبان اردو درباره تاریخ، استانداردها و خدمات علمی، دینی، اجتماعی و سیاسی حوزه قم در دسترس نبود. این کمبود مرا بر آن داشت تا موضوع پایاننامه خود را به این مرکز بزرگ علمی اختصاص دهم و مطالعهای منظم از تاریخ و خدمات آن ارائه کنم.
در این تحقیق، چه ابعادی از حوزه علمیه قم مورد بررسی قرار گرفت؟
سید کوثر عباس موسوی: همانطور که از عنوان پایاننامه پیداست، من به بررسی ابعاد علمی، اجتماعی و سیاسی حوزه علمیه قم پرداختم. این تحقیق شامل سه بخش اصلی است که هر بخش نیز به سه فصل فرعی تقسیم شده است:
۱. بخش اول: بررسی تاریخی حوزه علمیه قم، با نگاهی به تاریخ شهر قم و شخصیت حضرت فاطمه معصومه (سلاماللهعلیها).
۲. بخش دوم: ساختار سازمانی و مدیریتی حوزه علمیه و نظام آموزشی آن.
۳. بخش سوم: مطالعه تأثیرات علمی، اجتماعی و سیاسی حوزه علمیه قم و نقش آن در جامعه و جهان اسلام.
این تقسیمبندی به من امکان داد تا پژوهشی جامع و منظم از خدمات و دستاوردهای حوزه ارائه دهم و سهم آن در شکلدهی به تفکر دینی و اجتماعی شیعه را به روشنی نشان دهم.
آیا نظام آموزشی حوزه علمیه قم میتواند برای مدارس دینی و دانشگاههای ما یک الگوی عملی و راهبردی باشد؟
سید کوثر عباس موسوی: بله، قطعاً! نظام آموزشی و تربیتی حوزه علمیه قم میتواند بهعنوان یک نمونه برجسته و قابل اقتباس برای مدارس دینی و دانشگاههای ما عمل کند.
متأسفانه در کشور ما، هنوز فاصلهای قابل توجه بین مدارس دینی و دانشگاههای مدرن وجود دارد و اغلب اوقات این دو بخش حتی به اهمیت یکدیگر نیز واقف نیستند، در حالی که چند دهه پیش این شکاف به این اندازه محسوس نبود. حوزه علمیه قم نقش برجستهای در کاهش این فاصله ایفا کرده است و نشان داده که میتوان تعامل سازندهای میان مراکز علمی دینی و دانشگاههای مدرن برقرار کرد.
امروز شاهد هستیم که فارغالتحصیلان حوزه در دانشگاههای مختلف ایران به فعالیتهای علمی و آموزشی مشغول هستند و در مقابل، برخی اساتید دانشگاهها نیز در حوزه تدریس میکنند. در پاکستان نیز ایجاد چنین ارتباطاتی میان مدارس و دانشگاهها امری ضروری است تا پیام جهانی اسلام بهتر و مؤثرتر منتشر شود.
آیا در پژوهش شما، جامعه المصطفی العالمیه نیز مورد بررسی قرار گرفته است؟
سید کوثر عباس موسوی: بله، در پایاننامهام، در بخش دوم، یکی از فصلها را به معرفی مؤسسات و مراکز آموزشی وابسته به حوزه علمیه قم اختصاص دادهام. در این فصل، علاوه بر جامعه المصطفی العالمیه، دیگر مراکز وابسته و نقش آنها در گسترش آموزش دینی و بینالمللی بهطور مفصل مورد تحلیل قرار گرفته است.
این بررسی نشان میدهد که چگونه مراکز علمی وابسته به حوزه، نه تنها در داخل ایران بلکه در سطح بینالمللی، به تربیت طلاب و کارشناسان دینی کمک میکنند و میتوانند الگویی مناسب برای سایر مدارس و دانشگاههای جهان اسلام باشند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیام خود به صدمین سال تأسیس حوزه علمیه قم، نقش و اهمیت این نهاد علمی را برجسته کردند. شما چه پیامی برای طلاب از این بیانات استخراج میکنید؟
سید کوثر عباس موسوی: پیام رهبر انقلاب به مناسبت صد سالگی تأسیس حوزه علمیه قم، در واقع یک منشور توسعهای برای تمام مدارس دینی است.
در این پیام به طلاب یادآوری شده است که حوزه علمیه قم در طول قرنها در آموزش علوم دینی از جمله فقه، فلسفه، کلام، عقاید، تفسیر، حدیث و اخلاق نقش بسیار مهمی ایفا کرده است.
این پیام نه تنها جایگاه و اثرگذاری حوزه را روشن میکند، بلکه طلاب را تشویق میکند تا مسیر جدیت علمی و خدمت به جامعه را با انگیزه بیشتر دنبال کنند.
رهبر معظم انقلاب همواره بر تربیت روحانی و اخلاقی طلاب تأکید دارند و در این پیام نیز خاطرنشان کردهاند که علم تنها یادگیری اصطلاحات نیست، بلکه باید در زندگی عملی نیز به کار گرفته شود. بنابراین، اخلاق، تقوی و تواضع باید بخش جداییناپذیر تربیت طلاب باشد.
نکته مهم دیگر این است که پیام صادره محدود به حوزه علمیه قم نیست؛ بلکه یک پیام جهانی است و میتواند برای مدارس دینی در سراسر جهان مشعل راه و راهنمای عملی باشد. در این پیام تأکید شده که حوزهها میتوانند با حفظ سنتهای آموزشی خود، با چالشهای نوین و مسائل معاصر نیز به شکل مؤثر روبهرو شوند.
این پیام در حقیقت طلاب را به تداوم مسیر علمی، اخلاقی و تربیتی فرا میخواند و اهمیت ترکیب دانش و عمل، سنت و نوآوری، و حوزه و جامعه را بهطور شفاف بیان میکند.
نظر شما